Westzeedijk 238 • 3016 AN Rotterdam • 010-4367699 • mail@antenna-men.com

 
Tekstredactie + regie ‘De Terugkeer’: André van der Hout / Web ontwerp, tekst- en beeldredactie, opmaak: Yvo Zijlstra (Antenna-men)
Programmering: Marcel Langenberg (Antenna-men) / Copij editing: Paul Groenendijk
Fotografie: Freek van Arkel (uit: Report Rotterdam 2014)

www.dossieratlantis.nl
De wortels van het verhaal achter Dossier Atlantis liggen in de onstuitbare opmars van de Rotterdamse haven in de periode 1955-1975. De stad die in razend tempo de gevolgen van het bombardement wilde uitwissen, versnelde keer op keer het tempo van wat hardnekkig ‘De Wederopbouw’ bleef heten.

Maar op Rozenburg heeft de vrede meer verwoest dan de oorlog. Een heel eiland werd omgewoeld en opgegeven voor de industrie. Huizen, wegen, winkels en boerderijen zijn er ten onder gegaan. Opgeslokt, niet door een vollopend stuwmeer (zo zou het op een op een andere plek in de wereld gaan), maar verdwenen onder een grimmige laag van fabrieken en raffinaderijen, van olietanks en pijpleidingen.

In een tempo dat we nu eerder met Shanghai dan met Rotterdam associëren wordt de nieuwe wereld letterlijk over de oude heen gerold. Zand en industrie in plaats van klei. Manager in plaats van herenboer. De geur van chemie en plastics in plaats van mest. Televisiedominees naar Amerikaanse model in plaats van de oudtestamentische mannenbroeders. Industriearbeider in plaats van boerenknecht. Continudiensten die de dag des Heeren botweg negeren. Vreemdelingen uit Turkije in plaats van uit Brabant. Kortom, de veranderingen strekken zich uit over alle facetten van het dagelijks leven. Het is een onstuimige periode ingeklemd tussen de eerste grote loonrondes van 1961 en de oliecrisis die in 1973 een rem zet op de ongebreidelde groei.
In de foto- en filmarchieven, in de depots van kranten en musea ligt een schat aan materiaal over het verdwenen Blankenburg, dat in de herinnering van de bewoners soms een net zo’n mythische status krijgt als de Griekse tegenhanger. En over de ondergang worden even dramatische verhalen vertelt. De meeste blijven geheim, maar in Dossier Atlantis wordt een tip van de sluier opgelicht. Feiten uit het bedolven land.

In de dramaserie ‘De Terugkeer’ van regisseur Andre van der Hout vormen de raadsels, de spoken uit het verleden, de bedolvenen, de voormalige bewoners van het dorp Blankenburg de motor achter de zoektocht van Michel Kluut. Een fictieve geschiedenis die zich afspeelt tegen het decor van een verdwenen landschap, een Atlantis in de Botlek. Waar van het mythische Atlantis in de Griekse oudheid de authenticiteit nogal omstreden is, zijn er van het vlak bij Rotterdam verdwenen eiland nog genoeg feitelijke sporen te vinden.
Hoe kon Rotterdam na de oorlogsverwoestingen in slechts 20 jaar tijd uitgroeien tot de grootste haven van de wereld? Was het de Suez crisis waardoor olietankers zo groot werden dat ze alleen nog in een haven met de schaal van Rotterdam terecht konden? Of was het vooral de persoonlijke inzet van directeur Posthuma van het Havenbedrijf die een extreem soepel vestigingsbeleid voor multinationals in de petrochemische industrie hanteerde? De waarheid ligt ergens in het midden. Of net ernaast.
En toch ligt het er, die weerslag van gebeurtenissen in de archieven. De economische dynamiek van de jaren zestig en zeventig viel niet geheel toevallig samen met de periode waarin de Nederlandse filmjournalistiek volwassen werd. De ontwikkeling van de lichte filmcamera maakte het mogelijk het echte alledaagse leven vast te leggen zonder dat daar een halve studio voor moest worden meegesleept. En een nieuwe lichting televisiemakers durfde het aan om kritische reportages te maken, om verder te vragen, waar hun voorgangers er meestal het zwijgen toe deden. Zo werd de ontwikkeling van ons eigen Wirtschaftswunder aan de Maas minutieus in kaart gebracht, niet alleen door de gezagsgetrouwe mannen van het Polygoonjournaal, maar ook door de kritische journalisten van de meeste omroepen (en niet alleen van de VPRO zoals later nog wel eens werd verondersteld).
We vertrouwen erop dat met inzet van deze middelen de website een nieuw licht op het recente verleden zal werpen. Juist in Rotterdam waar ze liever vooruit kijken dan terug (met uitzondering dan van dat ene, dat vreselijke) zijn heden en toekomst van de haven hoe langer hoe onbegrijpelijker en ontoegankelijker geworden.

De relevantie van Dossier Atlantis staat buiten kijf nu we het einde van het fossiele tijdperk naderen. Juist door stil te staan bij de periode dat het zo gekomen is, zullen de belangen en gewoonten die een energietransitie of andere gebruiksvormen van het havengebied in de weg staan, zichtbaar en bespreekbaar worden. En uit het tempo waarin het ruim een halve eeuw geleden gegaan is valt voor die toekomst ook hoop te putten.

www.dossieratlantis.nl